Prof. Lorenzo Masino-Bessi, prowadząc w Mediolanie szkolenie dla grafików-giloszerów oraz projektantów banknotów przybyłych z wielu krajów świata, powiedział kiedyś: „Mam przyjemność poznać osobiście najwybitniejszego twórcę grafiki banknotowej Europy”. Słowa te skierowane były do Andrzeja Heidricha.
Mistrz przybędzie do Płocka na otwarcie wystawy swych prac w I Prywatnym Liceum Plastycznym (13.00), a także odwiedzi Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Jagiełły w Płocku. Wizyta organizowana jest przez Międzyszkolny Klub Euro-Atlantycki, którego Prezes Marek Mroczkowski przy poparciu Departamentu Komunikacji i Promocji Narodowego Banku Polskiego podjął współpracę z Andrzejem Heidrichem.
Ten światowej sławy artysta grafik kilkakrotnie mierzył się z problematyką płocką. Jest autorem m.in. projektu banknotu o nominale 50 złotych z przygotowywanej przez NBP na rok 1970 serii „Miasta polskie”, którego awers przedstawia Zamek Książąt Mazowieckich, zaś rewers pomnik Władysława Broniewskiego, ucznia Jagiellonki. W 1980 roku Poczta Polska wydała znaczek jego autorstwa na 800-lecie Małachowianki. W 1991 roku Rada Miasta Płocka zatwierdziła Wielki Reprezentacyjny Herb Miasta Płocka, którego twórcą projektu graficznego jest Andrzej Heidrich. Osiem lat później Rada Powiatu w Płocku podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia herbu Powiatu Płockiego, w całości zaprojektowanego przez Andrzeja Heidricha. Jego akwarela Władysława II Jagiełły, umieszczona na banknocie o nominale 100 PLN, znajdzie się na znaczku Jagiellonki (nominał 7 PLN), zaprojektowanym przez artystę plastyka I Prywatnego Liceum Plastycznego w Płocku prof. Magdalenę Sikorską-Tokarską, a wydanym przez Pocztę Polską S.A. w Warszawie dnia 12 czerwca 2012 roku z okazji X Regionalnego Konkursu Historycznego POLSKA JAGIELLONÓW.
Andrzej Heidrich urodził się w 1928 roku w Warszawie. Jego ojciec Adolf Heidrich był harcmistrzem Rzeczpospolitej i Naczelnikiem Harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego w latach 1924-1925, stąd też staranne domowe wychowanie w tradycji polskiej historii, kultury i sztuki, a także kulcie Marszałka Józefa Piłsudskiego.
Naukę pobierał w powszechnej Szkole Rodziny Wojskowej i Gimnazjum Graficznym. Po ukończeniu Liceum Sztuk Plastycznych studiował na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, którą ukończył z wyróżnieniem w pracowni Jana Marcina Szancera (dyplom – ilustracje do Świętoszka Moliera, 1954), ucznia Józefa Mehoffera, który z kolei był uczniem Jana Matejki. Wielki wpływ wywarł też na niego Wojciech Jastrzębowski, autor wzorów przedwojennych monet 1-, 2-, 5-, 10-, 20- i 50- groszowych, a także Tadeusz Kulisiewicz.
Andrzej Heidrich już w trakcie studiów rozpoczął współpracę z Wydawnictwem Czytelnik, gdzie został kierownikiem artystycznym (1961), a następnie naczelnym grafikiem (1974). Opracował pod względem graficznym ponad tysiąc pięćset książek oraz albumów, w tym książki Jerzego Andrzejewskiego, Kazimierza Brandysa, Jarosława Iwaszkiewicza, Pawła Jasienicy, Ryszarda Kapuścińskiego, Leszka Kołakowskiego, Tadeusza Konwickiego, Juliana Stryjkowskiego.
W 1960 roku podjął współpracę z Ministerstwem Łączności. Zaprojektował ponad 150 znaczków pocztowych, kart pocztowych i kopert FDC, wydanych przez Pocztę Polską. To m.in. słynne serie „Wielcy Polacy”, „Miasta polskie”, a także znaczki poświęcone zabytkom Krakowa, wielkim wydarzeniom polskiej i europejskiej historii, wśród których warto wymienić znaczek zaprojektowany w 1000-lecie misji Biskupa Wojciecha oraz wydany jako wspólne przedsięwzięcie Polski i Niemiec znaczek upamiętniający 750. rocznicę śmierci św. Jadwigi. Wiele z nich zostało wyrytych przez Czesława Słanię – Nadwornego Grawera Króla Szwecji Karola XVI Gustawa.
W 1960 roku rozpoczęła się jego współpraca z Narodowym Bankiem Polskim. Andrzej Heidrich zaprojektował wszystkie banknoty, którymi pokolenia Polaków posługiwały się od 1975 roku, a od denominacji w 1995 roku posiadają w swoich portfelach do dzisiaj.
W projektach banknotów wykonanych w latach 1974-1993 (w obiegu 1975-1996) w serii „Wielcy Polacy” widnieli (w nawiasie nominał): Józef Bem (10), Romuald Traugutt (20), Karol Świerczewski (50), Ludwik Waryński (100), Jarosław Dąbrowski (200), Tadeusz Kościuszko (500), Mikołaj Kopernik (1000), Mieszko I i Bolesław Chrobry (2000), Fryderyk Chopin (5000), Stanisław Wyspiański 10000), Maria Skłodowska-Curie (20000), Stanisław Staszic (50000), Stanisław Moniuszko (100000), Henryk Sienkiewicz (500000), Władysław Reymont (1000000), Ignacy Jan Paderewski (2000000)
W 1993 roku Narodowy Bank Polski przyjął propozycję Andrzeja Heidricha, by serię wielkich Polaków zamknąć portretem Marszałka Józefa Piłsudskiego. Bank centralny zlecił opracowanie banknotu o nominale pięciu milionów złotych (5000000). Wydawać się mogło, że spełni się marzenie mistrza, który przed laty, w wieku sześciu lat, podczas rodzinnego spaceru ulicą Agrykola w Warszawie, spotkał idącego naprzeciw Marszałka. Niewiele myśląc stanął wtedy na baczność i zasalutował, a Marszałek ku zaskoczeniu wszystkich podszedł do chłopca i w ojcowskim geście pogładził po głowie…
Jednak, jak wspomina autor, 1 stycznia 1995 NBP przeprowadził gigantyczną operację denominacji złotówki. Do obiegu wprowadzono moją serię „Władcy Polski” i Piłsudski – to paradoks – z powodu dobrej sytuacji finansowej, bo inflacja spadła, trafił do archiwum.
Wspomniana seria to banknoty zaprojektowane w 1994 roku, w obiegu od 1995 roku: Mieszko I (10 PLN), Bolesław I Chrobry (20 PLN), Kazimierz III Wielki (50 PLN), Władysław II Jagiełło (100 PLN), Zygmunt I Stary (200 PLN). W 2005 roku zaprojektował też pierwszy w Polsce banknot kolekcjonerski, przedstawiający papieża Jana Pawła II. Banknoty w miliardowych nakładach, używane przez miliony Polaków od siedemnastu lat. Portrety monarchów codziennie ukazują rodakom potęgę i chwałę Polski i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wizytówka Narodu i Państwa Polskiego.
To jedne z najładniejszych na świecie i najlepiej zabezpieczonych banknotów. Jak powiedział Andrzej Heidrich, próby fałszerzy budzą moje rozbawienie (sic!). Wymieńmy najważniejsze zabezpieczenia narodowej waluty: specjalny papier, znak wodny, nitka zabezpieczająca, mikrodruk na stronie przedniej i odwrotnej, elementy widoczne w promieniach UV na stronie przedniej i odwrotnej, hologram, efekt recto–verso, efekt kątowy, farba metalizowana, farba zmienna optycznie.
Andrzej Heidrich jest też twórcą poprawek heraldycznych Orła Białego – godła Rzeczypospolitej Polskiej, a także orłów Polskich Sił Zbrojnych – Wojsk Lądowych, Marynarki Wojennej i Lotnictwa oraz Policji. Zaprojektował logo Sejmu RP, wzory pieczęci Kancelarii Prezydenta RP, paszport RP, a także ordery i odznaczenia, takie jak np. Order Krzyża Wojskowego, Gwiazda Iraku, Gwiazda Afganistanu. Jest twórcą wielu herbów ziemskich i grodzkich, autorem herbu województwa lubelskiego.
Od kilkudziesięciu lat artysta tworzy swe dzieła w niedużym mieszkaniu znajdującym się na piątym piętrze kamienicy w centrum Warszawy, przy ulicy Emilii Plater. W malutkim pokoiku-pracowni panuje niepowtarzalny klimat, swoiste ciepło i urok wielkiej sztuki. Obok małego biurka, przy którym powstały wszystkie jego dzieła, znajduje się biblioteka pełna albumów i płyt gramofonowych. Płynąca cicho z głośników muzyka Bacha, Mozarta, Haendla, Beethovena, Chopina jest zawsze nieodłącznym elementem twórczej pracy, nierzadko trwającej ponad dziesięć godzin dziennie. Podstawową techniką jest akwarela, stąd leżące na biurku drobne pędzelki, ostro zakończone ołówki, gumka i kilka linijek oraz kredki akwarelowe Staedtlera, poukładane w odpowiedniej kolejności. Precyzja i mistrzostwo „malarza banknotów”.
W projektach wykorzystuje opracowany przez siebie w roku 1971 niezwykle elegancki i subtelny krój pisma Bona, wzorowany na włoskiej antykwie. Jego dzieła charakteryzują się wybitną erudycją, świetnym wyczuciem formy, znakomitą kolorystyką, niedościgłą techniką wykonania. Od lat jest niekoronowanym królem wśród polskich grafików małych form.
W ostatnich latach Andrzej Heidrich maluje też „dla siebie”. Tak powstał poczet władców Polski od Mieszka I po Józefa Piłsudskiego (!), z którego wizerunki Mieszka I, Bolesława I Chrobrego, Kazimierza III Wielkiego, Władysława II Jagiełły i Zygmunta I Starego znalazły się na banknotach Narodowego Banku Polskiego. Czterdzieści cztery miniatury malowane w latach 1994-2005 techniką akwarelową w formacie 82 x 82 mm, pokazane zostały w Muzeum Nadwiślańskim w Kazimierzu Dolnym w 2008 roku. Jak napisał Zbigniew Nestorowicz, autorskie przedstawienia postaci stworzyły unikatowy zbiór, który obok powszechnie znanego pocztu Jana Matejki czy pocztu królów polskich Marcella Baciarellego w Pokoju Marmurowym na Zamku Królewskim w Warszawie, utrwala świadomość naszego dziedzictwa historycznego i kulturowego.
Andrzej Heidrich, ostatni z wielkich twórców polskich banknotów złotowych, znaczków pocztowych i książek, za swoją pracę został odznaczony Orderem Odrodzenia Polski Polonia Restituta (1977), medalem Zasłużony dla Bankowości (1989), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1999) oraz Złotym Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis (2006).
Bibliografia selektywna
Andrzej Heidrich. Twórca polskich banknotów, wstęp Marek Belka, album w 50-lecie współpracy Andrzeja Heidricha z Narodowym Bankiem Polskim, wyd. Narodowy Bank Polski, Warszawa 2011
Andrzej Heidrich. Wielki człowiek małej grafiki, film z okazji 50-lecia współpracy Andrzeja Heidricha z Narodowym Bankiem Polskim, scenariusz i reżyseria Beata Hyży-Czołpińska, produkcja Narodowy Bank Polski 2011
Andrzej Heidrich, Władcy Polski. Akwarele z lat 1994-2005. Od Mieszka I do Józefa Piłsudskiego, red. Janusz Parchimowicz, wyd. Nefryt, Szczecin 2008
Zygmunt K. Jagodziński, Moi wielcy artyści Czesław Słania, Piotr Naszarkowski, Andrzej Heidrich, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2009
Stefan K. Kuczyński, Wielki herb Miasta Płocka, „Notatki Płockie”, 1991, Nr 3, s. 21-24
Mała forma, wielka sztuka, wstęp Dorota Folga-Januszewska, wyd. Lech Majewski Studio, Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A., Warszawa bdw
Materiały ze zbiorów Marka Mroczkowskiego
Przed i po denominacji 1995 roku, red. Zbigniew Nestorowicz, wyd. Narodowy Bank Polski Oddział Okręgowy w Lublinie, Lublin 2010
Twentieth Century Illustrated – Andrzej Heidrich, film dokumentalny, realizacja Robert Laus, produkcja Eikonstasis 2010
Uchwała Nr 59/VII/99 Rady Powiatu w Płocku z dnia 10 maja 1999 roku w sprawie ustanowienia herbu Powiatu Płockiego
Uchwała nr 108/XVI/91 Rady Miasta Płocka w sprawie uchwalenia Wielkiego Reprezentacyjnego Herbu Miasta Płocka
Wybrane projekty graficzne banknotów Narodowego Banku Polskiego, oprac. Marcin Madejski, Tomasz Walkowicz, wyd. Narodowy Bank Polski, Warszawa bdw
http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/banknoty_i_monety/banknoty_obiegowe.html
http://powiat-plock.pl/cms/2123/symbole_powiatu
http://www.muzeumnadwislanskie.pl/index.php?r=393&l=pl&id=1851&f=0&PHPSESSID=d5c37bd5f1978e07bba4d2c
