Wieczór twórczy z prof. Tomasem Venclovą w Ambasadzie Litwy

Marek Mroczkowski

Wieczór twórczy z prof. Tomasem Venclovą w Ambasadzie Litwy

W Ambasadzie Republiki Litewskiej w Warszawie odbyło się spotkanie z przybyłym z USA wybitnym litewskim poetą, eseistą, tłumaczem i przyjacielem Czesława Miłosza prof. Tomasem Venclovą. Dzięki zaproszeniu, jakie otrzymał Prezes Międzyszkolnego Klubu Euro-Atlantyckiego Marek Mroczkowski od J.E. Ambasador Lorety Zakarevičienė, w wieczorze autorskim uczestniczyć też mogli uczniowie płockich liceów, których litewsko-polscy patroni Władysław Jagiełło i Marcelina Rościszewska od lat sprzyjają transgranicznym kontaktom.

Wieczór autorski otworzył Attaché ds. Kultury Jurgis Giedrys, a następnie Ambasador Republiki Litewskiej Loreta Zakarevičienė podkreśliła, iż spotykamy się z okazji obchodów 100. rocznicy urodzin Czesława Miłosza i 100. rocznicy śmierci Mikołaja Konstantyna Čiurlionisa. Wydarzenia te zostały wpisane w kalendarium 2011 roku przez UNESCO oraz Zgromadzenia Parlamentarne Polski i Litwy.

Tomas Venclova urodził się 11 września 1937 roku w Kłajpedzie, wkrótce zajętej przez Niemcy, a następnie Związek Sowiecki. Ukończył Uniwersytet Wileński (1960). Studiował semiotykę i literaturę rosyjską na Uniwersytecie w Tartu (1966-1971). W Moskwie i Leningradzie poznał Annę Achmatową, Borysa Pasternaka i Josifa Brodskiego. Mieszkając w Wilnie działał w ruchu obrony praw człowieka, współpracując m.in. z „Kroniką Kościoła Katolickiego na Litwie”. W 1977 roku wyemigrował do USA. Wykładał na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. W 1980 roku rozpoczął na Uniwersytecie Yale wykłady z literatury rosyjskiej i literatur słowiańskich, doktoryzował się (1985), a od 1993 roku jest profesorem języków słowiańskich i literatury. Związany z polską kulturą i literaturą, jest m.in. od 1983 roku członkiem zespołu redakcyjnego kwartalnika „Zeszyty Literackie”. Tłumacz na język litewski poezji Cypriana Norwida, Czesława Miłosza, Zbigniewa Herberta, Wisławy Szymborskiej, doktor honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (1991), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000), Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (2005), Uniwersytetu Gdańskiego (2010).

Do Warszawy Tomas Venclova przybył z New Haven w stanie Connecticut (USA), gdzie mieszka wraz z żoną Tatianą. Bohater wieczoru powitany został gorącymi oklaskami. Zajął miejsce za stołem i natychmiast podziękował za ciepłe przyjęcie. Zebrani z uwagą słuchali jego wypowiedzi świetną polszczyzną, chociaż dało się słyszeć akcenty litewskie i amerykańskie. Tomas Venclova skupił się na podkreśleniu więzi Czesława Miłosza z Litwą, określił jego twórczość jako most łączący Polskę z tym państwem. Nie szczędził zebranym anegdot. Najciekawsza dotyczyła tego, iż we wspólnych rozmowach o Wilnie, jakie panowie toczyli bez przerwy w USA, Czesław Miłosz konsekwentnie używał litewskiej formy Vilnius, na co Tomas Venclova z równą starannością posługiwał się polską – Wilno.

Tomas Venclova przyznał, że twórczość Czesława Miłosza poznał dopiero podczas pobytów w Polsce, gdzie przeczytał jego Dolinę Issy. Był zaskoczony, kiedy noblista przetłumaczył jego wiersze na język polski. Podczas spotkania zapowiedział wydanie swojego dziennika z zapiskami ze spotkań z Czesławem Miłoszem. Porównał poetę do najwybitniejszego litewskiego artysty Mikołaja Konstantyna Čiurlionisa, którego setna rocznica śmierci wypada w rok setnej rocznicy urodzin noblisty.

W drugiej części wieczoru artystycznego otwarta została wystawa zdjęć Jana Skłodowskiego „Szlakiem młodości Czesława Miłosza”. Nostalgiczne fotografie ukazały piękno Litwy właściwej – Auksztoty. To m.in. rodzinne Szetejnie nad Niewiażą, Świętobrość w parafii Opitołki, gdzie Czesław Miłosz został ochrzczony w kościele Przemienienia Pańskiego, pobliskie Kiejdany, krajobrazy ówczesnej guberni kowieńskiej.

W rozmowie z Tomasem Venclovą Marek Mroczkowski przedstawił płockich licealistów, podkreślając rolę patronów ich szkół – Władysława Jagiełły i Marceliny z Dąbrowskich i Landsbergisów Rościszewskiej – w tworzeniu nowoczesnej polsko-litewskiej i europejskiej przestrzeni kulturowej. Małżonka twórcy Tatiana Venclova była wyraźnie wzruszona zainteresowaniem młodzieży i natychmiast poprosiła o zrobienie pamiątkowego zdjęcia. Na koniec Tomas Venclova wykazał się fenomenalną pamięcią, gdy z zacięciem godnym profesora Yale University dokonał własnym długopisem korekt, zanim podpisał książkę dla Marka Mroczkowskiego – słynny zbiór esejów pt. Opisać Wilno, wydany przez Fundację Zeszytów Literackich w Warszawie (2006).

Ambasada Republiki Litewskiej położona jest w Alejach Ujazdowskich, skąd blisko do Sejmu RP. Nic więc dziwnego, iż korzystając z okazji prof. Marek Mroczkowski przedstawił nas przechodzącym właśnie senatorom Michałowi Boszce (PSL), poprzedniemu staroście płockiemu i Ireneuszowi Niewiarowskiemu (PO), współtwórcy polskiej reformy samorządowej w 1990 roku. W drodze powrotnej na parking mijaliśmy gmach byłego Komitetu Centralnego PZPR, w którym otwarto właśnie salon Ferrari i nasz opiekun nie odmówił sobie komentarza, w którym znalazło się jego wspomnienie widoku szarego gmachu z czerwoną flagą, łopoczącą pierwszych dniach stanu wojennego w styczniu 1982 roku. A zatem: radujmy się!

 

Tekst:

• Joanna Piotrowska, Michał Srebrny – klasa II B LO im. Władysława Jagiełły
• Kamila Karczewska, Adrianna Koziorowska – klasa I i II I Prywatnego LO im. Marceliny Rościszewskiej

 

Zdjęcia:

• Kamila Karczewska
• Tatiana Venclova
• Marek Mroczkowski