W setną rocznicę urodzin Raoula Wallenberga odbyły się w Warszawie uroczystości zorganizowane przez Ambasadę Węgier i Węgierski Instytut Kultury oraz Ambasadę Królestwa Szwecji, Ambasadę Izraela, Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma i Muzeum Historii Żydów Polskich.
Obchody rocznicy upamiętniały szwedzkiego dyplomatę, który w latach 1944-1945 uratował kilkadziesiąt tysięcy Żydów w Budapeszcie. Aresztowany przez NKWD zaginął bez wieści na terenie Związku Sowieckiego. Jak się przypuszcza, jednym z powodów wyeliminowania go przez Rosjan było jego zainteresowanie losami polskich oficerów zamordowanych w Katyniu
Do Teatru Żydowskiego w Warszawie zaproszono wielu wybitnych przedstawicieli świata nauki, kultury i sztuki, a także ambasadorów państw zainteresowanych losami Raoula Wallenberga. Zaproszenie od Jego Ekscelencji Róberta Kissa – Ambasadora Węgier w Warszawie otrzymał także nasz profesor historii Marek Mroczkowski, Prezes Międzyszkolnego Klubu Euro-Atlantyckiego w Płocku, koordynator Regionalnego Konkursu Historycznego POLSKA JAGIELLONÓW i organizator Międzynarodowego Konkursu Plastycznego „Pamiętajcie o ogrodach”. Dzięki uprzejmości profesora my – członkinie wyżej wymienionego klubu – również miałyśmy możliwość uczestniczenia w tej uroczystości, a wraz z nami uczennice z Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława Jagiełły – Ilona Bonczek i Andżelika Piechowicz.
Wyjazd nastąpił spod budynku Jagiellonki. Po godzinie trzynastej dotarliśmy do ulicy Emilii Plater w Warszawie, gdzie pan profesor miał umówione spotkanie z Andrzejem Heidrichem, projektantem polskich banknotów od 1975 roku, a następnie zaparkowaliśmy auto na Placu Grzybowskim. Uroczystość miała rozpocząć się o godzinie 15.00, więc mieliśmy jeszcze czas, by wejść do Kościoła Wszystkich Świętych i podziwiać jego wnętrze.
W foyer Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich prof. Marek Mroczkowski spotkał się z profesorem Szewachem Weissem (były Przewodniczący Knesetu i były ambasador Izraela w RP, obecny Przewodniczący Rady Instytutu Pamięci Yad Vashem w Jerozolimie), któremu podziękował za wybitną działalność na rzecz dwóch wielkich narodów Polski i Izraela oraz zaprosił do złożenia wizyty w Płocku.
Naszą uwagę przyciągnął udzielający telewizyjnego wywiadu obecny także w foyer teatru Pełnomocnik Premiera RP ds. Dialogu Międzynarodowego Władysław Bartoszewski, który następnie zainaugurował główne uroczystości. Ukazując historyczną rolę Raoula Wallenberga zwrócił przy okazji uwagę na ideowe podobieństwo socjalistycznych reżimów; sam bowiem uczestnicząc w dziele ratowania Żydów w ramach tzw. Żegoty – Rady Pomocy Żydom przy Delegacie Rządu RP na Kraj, po wojnie był prześladowany przez komunistów.
Następnie zaczęto dyskusję panelową pod tytułem „Człowiek w nieludzkiej rzeczywistości”, którą poprowadził prof. Szewach Weiss. Uczestnikami byli: Konstanty Gebert z Warszawy (Dyrektor Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych), prof. Gyrögy Haraszti z Budapesztu (Prezes Zarządu Publicznej Fundacji Centrum Dokumentacji i Pamięci Holokaustu), dr Rob Rozett z Jerozolimy (Dyrektor Biblioteki Instytutu Yad Vashem), dr Boris Sokołow z Moskwy (pisarz i znawca historii Związku Sowieckiego w czasie II wojny światowej) oraz prof. Paweł Śpiewak z Warszawy (Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma).
Uczestnicy dyskusji zgodzili się, że problem zagłady jest nadal aktualny, przejawy ksenofobii i antysemityzmu nadal mogą być obserwowane na świecie, a jednym ze sposobów walki z negatywnymi odczuciami względem innych narodów i kultur może być edukacja i zachowanie dbałości o pamięć bohaterów, takich jak Raoul Wallenberg. Zapytany przez prof. Szewacha Weissa o możliwość ujawnienia przez Rosję miejsca śmierci, daty i miejsca pochówku Raoula Wallenberga, dr Borys Sokołow stwierdził: to jest możliwe, jeśli upadnie autorytarny reżim Władimira Putina.
Rozmowę podsumowali: Olle Wästberg (Główny Koordynator Roku Raoula Wallenberga 2012 w Królestwie Szwecji) oraz Iván Bába (Wiceminister Spraw Zagranicznych Węgier), a następnie odbyła się projekcja węgierskiego filmu dokumentalnego o Raoulu Wallenbergu.
O godzinie 17.30 rozpoczęła się uroczystość wręczenia medalu „Sprawiedliwy wśród narodów świata”. Od 1963 roku Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Narodowej Yad Vashem w Jerozolimie przyznaje medale i dyplomy, oddające hołd bohaterom, którzy bezinteresownie, z czysto humanitarnych pobudek narażali życie dla ratowania swoich żydowskich przyjaciół, sąsiadów, a często zupełnie obcych ludzi skazanych przez Niemców na zagładę.
Tego dnia odznaczeni zostali Leokadia Pauzewicz z Warszawy oraz pośmiertnie jej rodzice Marian i Katarzyna Domańscy. Wniosek w tej sprawie złożyła Shulamit Carmi z Izraela. Uratowana przez rodzinę Domańskich podzieliła się wzruszającymi refleksjami i uczuciem wdzięczności wobec polskich sąsiadów.
Medal i dyplom wręczył Ambasador Izraela Zvi Rav-Ner, który zauważył, postawa odznaczonej przez niego Leokadii Pauzewicz z Warszawy, jak i Raoula Wallenberga, są przykładem ponadczasowych, uniwersalnych wartości, którymi należy się kierować w świecie współczesnym.
W hołdzie dla rodziny Domańskich odbył się koncert zespołu Odessa Klezmer Band (Julia Nedeczky – klarnet, Csaba Gyulai – instrumenty perkusyjne, Mihály Huszár – akordeon, Ferenc Kiss – kobza, altówka, Zsigmond Lázár – skrzypce, János Mazura – tuba, János Fátrai – śpiew) i aktorów Teatru Żydowskiego (Ewa Dąbrowska, Monika Chrząstowska, Izabella Rzeszowska, Henryk Rajfer), zatytułowany „Uschłe drzewko Izaaka”. Wystąpiła również izraelska sopranistka Shimrit Carmi, córka ocalonej. Muzyka sięgała do korzeni dawnej twórczości Żydów Europy Wschodniej, z elementami współczesnych aranżacji. Ich interpretacja utworu „Miasteczko Bełz niesamowicie wzruszała i nadała wiarygodności wyśpiewanych słów.
Po koncercie rozpoczęło się o godzinie 19.30 przyjęcie koktajlowe. W jego trakcie prof. Marek Mroczkowski przedstawił nas m.in. Jego Ekscelencji Róbertowi Kissowi – Ambasadorowi Węgier w Warszawie, który objął patronat honorowy nad I Międzynarodowym Konkursem Plastycznym „Pamiętajcie o ogrodach” oraz X Regionalnym Konkursem Historycznym „Polska Jagiellonów”. Podziękowaliśmy mu za zaproszenie na tak ważną uroczystość oraz przy okazji za ufundowanie nagród konkursowych. Rozmawialiśmy również z Attilą Szalai – I Radcą ds. Kultury i Prasy Ambasady Węgier w Polsce (byłym Dyrektorem słynnego Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie).
O godzinie 22.00 zmęczeni, ale bogatsi o nowe przeżycia wróciliśmy szczęśliwie do Płocka. W pamięci utkwił cytowany tego wieczoru fragment Talmudu Babilońskiego (Sanhedryn, 37a), umieszczony również na Medalu „Sprawiedliwy wśród narodów świata”, nadawanym przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem w Jerozolimie: „Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat”.
Tekst: Kinga Murawska, Kamila Rudnicka – I Prywatne Liceum Plastyczne w Płocku
